Εισήγηση του
ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΥΡΗ
σε ημερίδα με θέμα “Τάσεις του εκλογικού σώματος, ενόψει των προσεχών εθνικών εκλογών” που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κ.Καραμανλής, Αθήνα 29 Οκτωβρίου 2003.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, οι στάσεις των Κυπρίων πολιτών, σχετικά με τις προοπτικές επίλυσης του εθνικού ζητήματος, την ένταξη στην Ευρώπη, αλλά και τις σχέσεις με την Ελλάδα χαρακτηρίσθηκαν από σημαντικές διακυμάνσεις και μεταβλήθηκαν ριζικά. Η συνοπτική περιοδολόγηση αυτών των διακυμάνσεων, στα πλαίσια του παρόντος άρθρου, στηρίζεται κατά βάση στις διαθέσιμες εμπειρικές πολιτικές έρευνες, που καθιέρωσε από τις Βουλευτικές εκλογές του 1996 το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου. Οι Έρευνες Πολιτικής Κουλτούρας και Εκλογικής Συμπεριφοράς του ΡΙΚ, συνιστούν ένα εξαιρετικά χρήσιμο επιστημονικό εργαλείο για την ιστορική μελέτη των τάσεων της κυπριακής Κοινής Γνώμης. Αποτυπώνοντας τις μεταβολές της, προσφέρουν μια μοναδική και για τούτο πολύτιμη πηγή πληροφόρησης.
Το άρθρο διερευνά τις επιπτώσεις που έχει η ραγδαία επέκταση της χρήσης των δημοσκοπήσεων στις σχέσεις ΜΜΕ και πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα. Η ανάδυση των δημοσκοπήσεων και -ουσιαστικά- η παρεμβολή τους ανάμεσα στην Κοινή Γνώμη, τα ΜΜΕ και τα πολιτικά κόμματα, διαμορφώνει μια τριγωνική σχέση που έχει πολλαπλές επιπτώσεις στη λειτουργία τόσο των Μέσων, όσο και των κομμάτων. Επιπλέον, οι δημοσκοπήσεις προκαλούν αναδιατάξεις και μετασχηματίζουν και την ίδια τη σχέση Μέσων/Κομμάτων. Σε γενικές γραμμές, έχει διαμορφωθεί μια βασική διάκριση μεταξύ δημόσιων δημοσκοπήσεων (Public Opinion Polls) που αντιστοιχούν στα ΜΜΕ και ιδιωτικών δημοσκοπήσεων (Private Opinion Polls) που αντιστοιχούν στα κόμματα και στους άλλους φορείς επηρεασμού της πολιτικής. Σήμερα, δημοσκοπήσεις διεξάγονται για λογαριασμό μιας ευρύτατης γκάμας πελατών που περιλαμβάνει ΜΜΕ, πολιτικά κόμματα, τοπικές αρχές, ομάδες πίεσης, δεξαμενές σκέψης, μη-κυβερνητικές οργανώσεις, διαφημιστικές εταιρείες, εταιρείες επικοινωνίας, ακόμη και εύπορους ιδιώτες. Οι περισσότερες διεξάγονται για λογαριασμό των ΜME και σε μεγάλο βαθμό δημοσιοποιούνται. Διεθνώς, τα ΜΜΕ είναι οι καλύτεροι πελάτες των εταιρειών δημοσκοπήσεων. Στην Ελλάδα αυτή η τάση βρίσκεται ακόμη στην αρχή και επιπλέον, περιορίζεται σημαντικά από την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν συγκυριακά οι οργανισμοί της μαζικής επικοινωνίας.
Το κύμα δημοσκοπήσεων του φθινοπώρου 2003, που επηρέασε σημαντικά το γενικό πολιτικό κλίμα και, κυρίως, το ηθικό των κομματικών ελίτ, αποτύπωσε τις τάσεις του εκλογικού σώματος σχεδόν έξι μήνες πριν από το συμβατικό χρόνο των επόμενων εκλογών. Αν παρακάμψουμε την επικοινωνιακή χρήση τους, απολύτως συγκλίνον συμπέρασμα όλων των ερευνών υπήρξε η διατήρηση σημαντικής διαφοράς υπέρ της ΝΔ, που κυμαίνεται σε όλες, πλην μιας εξαίρεσης, από 7% έως 8%. Στο εύλογο ερώτημα, αν θα διατηρηθεί αυτή η τάση της “ψαλίδας” μέχρι τις εκλογές, δεν μπορεί να δοθεί εύκολα απάντηση. Μπορεί ωστόσο, να διεερευνηθεί, ιστορικά, τι έχει συμβεί στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Βεβαίως, τα εμπειρικά δεδομένα που διατίθενται, δεν είναι ούτε πλήρη, ούτε συστηματικά. Όπως είναι γνωστό, η άνθηση του φαινομένου των δημοσκοπήσεων στην Ελλάδα είναι σχετικά πρόσφατη. Εντούτοις, τα διαθέσιμα στοιχεία παρέχουν αντικειμενικά κάποιες ενδείξεις. Και, επιπλέον, η δυσανάλογη πολιτική σημασία που έχουν προσλάβει οι δημοσκοπήσεις, καθιστά απαραίτητη την έναρξη μιας συστηματικής συζήτησης για την αξιολόγηση αυτού του εργαλείου.