Νιώθετε να περνάτε εξετάσεις σήμερα;
Κάθε φορά που έχει εκλογές περνάμε εξετάσεις και μάλιστα πολύ δύσκολες.
Θα δικαιωθείτε ή οι δημοσκοπήσεις δεν θα επαληθευτούν όπως στις προηγούμενες προεδρικές;
Είναι αλήθεια ότι στις προηγούμενες προεδρικές οι δημοσκοπήσεις δεν αποτύπωσαν την πραγματική εκλογική κίνηση, αλλά οι δημοσκοπήσεις είναι μια επιστημονική μέθοδος με κάποια όρια. Αυτό είναι κάτι που τα ΜΜΕ τις περισσότερες φορές το ξεχνούν και αποζητούν από τις δημοσκοπήσεις περισσότερα πράγματα από αυτά τα οποία όντος μπορούν ως επιστημονική μέθοδος να δώσουν.
Αυτό οφείλεται στο τρόπο που απαντά ο κόσμος;
Το θέμα της απόκρισης του κοινού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Στην Κύπρο όπως και στην Ελλάδα έχουν μια πολιτική κουλτούρα η οποία μας διευκολύνει. Αυτό όμως τα τελευταία χρόνια διαβρώνεται, έχει αλλάξει ιδίως στις νέες ηλικιακές ομάδες και δημιουργεί μια δυσκολία, αλλά πιστεύω ότι σε γενικές γραμμές οι δημοσκοπήσεις είναι αξιόπιστες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να κάνουν λάθος. Υπάρχει το πρόβλημα της απόκρυψης ψήφου, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, όπως στις τελευταίες προεδρικές που υπήρχαν ψηφοφόροι οι οποίοι έλεγαν ότι θα ψήφιζαν τον Τάσσο Παπαδόπουλο και δεν τον ψήφισαν. Μπορείς να το υποπτευτείς αλλά δεν μπορείς να το αποδείξεις, παρά μόνο εκ των υστέρων. Αλλά αν κάνουμε ένα μακροχρόνιο απολογισμό, στην Κύπρο στις περισσότερες εκλογές οι δημοσκοπήσεις ήταν ακριβείς.
Υπάρχει κρυφή ψήφος σε αυτές τις εκλογές από το ΑΚΕΛ;
Ναι, είναι γεγονός ότι ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα αυτών των εκλογών είναι η έκταση της δυσαρέσκειας των ψηφοφόρων του ΑΚΕΛ που τους τελευταίους 5 μήνες είναι προφανής. Το ερώτημα είναι σε πιο βαθμό θα μετατραπεί και σε ψήφο ή αν θα επανακάμψει μια μερίδα, πόση ακριβώς θα είναι και αν θα επιλέξει είτε να απέχει είτε να ψηφίσει ένα άλλο υποψήφιο, και στην συγκεκριμένη περίπτωση να στηρίξει Λιλήκα. Αυτή την στιγμή μπορώ να δώσω μόνο ποιοτική απάντηση, όχι ποσοτική.
Αληθεύει ότι πιο δύσκολα βρίσκονται ψηφοφόροι του ΑΚΕΛ στο δείγμα των δημοσκοπήσεων;
Είναι γνωστό ότι μερικές φορές αυτοί οι οποίοι αποφεύγουν να απαντήσουν σε μια δημοσκόπηση έχουν λόγους πολιτικούς. Μπορεί να είναι ψηφοφόροι κάποιου συγκεκριμένου πολιτικού χώρου που είτε δεν θέλουν να εκφραστούν γιατί φοβούνται είτε είναι δυσαρεστημένοι. Μπορεί όμως να υπάρχουν και λόγοι κοινωνικοί, που έχουν να κάνουν κυρίως με το μορφωτικό επίπεδο ή ακόμα και το βαθμό κοινωνικότητας ή το φύλο, διότι οι γυναίκες κατά κανόνα δεν ενδιαφέρονται όσο οι άντρες για την πολιτική. Επομένως, κάθε φορά μπορεί να υπάρχει διαφορετικός λόγος. Αυτές είναι οι εγγενείς δυσκολίες που έχει μια δημοσκόπηση. Για να απαντήσω στο ερώτημά σας, στις έρευνες του ΡΙΚ που γίνονται με κάλπη δεν έχει φανεί αυτό το φαινόμενο απόκρυψης ψήφου εις βάρος του ΑΚΕΛ, υπάρχει όμως το φαινόμενο των αναποφάσιστων που είναι μια έμμεση απόκρυψη. Μπορεί κάποιος να λέει ότι είναι αναποφάσιστος γιατί θέλει να κρύψει τη δυσαρέσκεια του. Έχουμε ένα ποσοστό αναποφάσιστων του ΑΚΕΛ, μεγαλύτερο αναλογικά από ότι βλέπουμε στα άλλα κόμματα και δεν ξέρουμε αν θα ψηφίσει τελικά το κόμμα του ή θα προτιμήσει την αποχή ή τη ψήφιση ενός άλλου υποψηφίου.
Είναι μεγάλο αυτό το ποσοστό αναποφασίστων;
Όχι, δεν είναι μεγάλο. Η εκτίμησή μας είναι ότι θα υπάρχει αύξηση της αποχής και ίσως είναι πιο σημαντικό αυτό το στοιχείο από το ποσοστό των αναποφασίστων.
Η αποχή θα κυμανθεί στα επίπεδα των βουλευτικών γύρω στο 20% και όχι γύρω στο 10% των προηγούμενων προεδρικών;
Ίσως να έχουμε το ενδιάμεσο σενάριο γύρω στο 15%, που σημαίνει ότι θα έχουμε ένα εκλογικό σώμα των 450 χιλιάδων περίπου. Το γεγονός ότι ένα τμήμα του εκλογικού σώματος, κυρίως νέων, σταδιακά και σταθερά απομακρύνεται από την εκλογική διαδικασία, είναι πρόβλημα. Θυμίζω και το χαμηλό ποσοστό εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους. Και αυτό είναι μια ένδειξη.
Τι προκαλεί αυτή την απαξίωση της πολιτικής;
Είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο και έχει να κάνει με τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συμβεί στο κράτος λόγω της παγκοσμιοποίησης αλλά και της κρίσης των αντιπροσωπευτικών θεσμών, της αδυναμίας που εμφανίζουν για να αντιμετωπίσουν τα σύγχρονα προβλήματα, την κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην πολιτική, την κυριαρχία των ΜΜΕ πάνω στην πολιτική εξουσία. Ως γενική τάση αυτό το φαινόμενο είναι ανησυχητικό διότι ζούμε σήμερα μια εντεινόμενη κρίση των αντιπροσωπευτικών θεσμών, των πολιτικών κομμάτων που η οικονομική κρίση του 2008 εντείνει και οξύνει περισσότερο, όχι τόσο έντονα στην Κύπρο, μέχρι στιγμής.
Το ποσοστό της αποχής θα καθορίσει αν θα έχουμε εκλογές ενός ή δυο γύρων;
Αν ο πρώτος υποψήφιος είναι κοντά στο 50%, τότε πράγματι μια αισθητά αυξημένη αποχή μπορεί να το μετατρέψει σε ποσοστό πλειοψηφίας. Πρέπει όμως να προσεγγίσει τα επίπεδα των βουλευτικών εκλογών. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε μπορεί να κάνει τις εκλογές ενός γύρου. Με τα στοιχεία όλων των δημοσκοπήσεων που έχουμε μέχρι τώρα, είναι πιο πιθανό το ενδεχόμενο δυο γύρων και αυτό πιστεύουν 7 στους 10 πολίτες. Αν υπάρξει ένας γύρος θα είναι έκπληξη και θα διαψευστούν οι δημοσκοπήσεις.
Θα γίνει μεγάλη μάχη για τη δεύτερη θέση;
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η διαφορά του δεύτερου και του τρίτου έχει παραμείνει μικρή.
Εντός στατιστικού λάθους;
Οριακά ναι, γι αυτό δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι η σειρά δεν είναι αντιστρέψιμη. Οι δημοσκοπήσεις είναι ένα εργαλείο που δείχνουν τις τάσεις, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι υπάρχει πάντοτε και επισφάλεια στην εκτίμηση, αλλά κατά βάθος δεν φαίνεται να είναι τόσο ρευστό το σκηνικό, τουλάχιστο στις έρευνες που έχω δει.
Μπορεί να χάσει τις εκλογές ο Αναστασιάδης;
Δεν φαίνεται πιθανό αυτό το ενδεχόμενο, αλλά ξαναλέω ότι ο ρόλος του εκλογικού αναλυτή δεν είναι προβλέπει ή να προφητεύει, αλλά να αναλύει και να εξηγεί αυτό που συμβαίνει.
Λένε ότι ο δεύτερος γύρος είναι μια νέα εκλογική αναμέτρηση.
Ναι, αυτό σαφώς ισχύει.
Μέχρι σήμερα στην Κύπρο, κέρδισε τις εκλογές ο δεύτερος.
Συστηματική επιστημονική απόδειξη δεν γνωρίζω να υπάρχει γι αυτό το στοιχείο, μπορεί να είναι τυχαίο. Τα στοιχεία που δίνουμε για το δεύτερο γύρο είναι απολύτως ενδεικτικά. Το εκλογικό αποτέλεσμα του πρώτου γύρου έχει τη δική του δυναμική, το ίδιο το αποτέλεσμα επιδρά καθοριστικά στους ψηφοφόρους. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί το τελικό αποτέλεσμα να ανατρέψει τις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος και να οδηγηθούμε κάπου αλλού. Γι αυτό δεν δίνω μεγάλη βαρύτητα στις δημοσκοπήσεις που μετρούν το τι θα κάνουν στο δεύτερο γύρο. Παίρνουμε μια γενική ιδέα και μένουμε εκεί, μετράμε δηλαδή τη δυνητική πιθανότητα και ίσως κακώς το κάνουμε.
Τι απασχολεί τον Κύπριο ψηφοφόρο;
Η κρίση που θα αλλάξει ριζικά τη ζωή του και το τι έχει πετύχει όλα αυτά τα χρόνια, το ότι θα πρέπει να επαναπροσδιορίζει όλη του τη ζωή και αυτό το στοιχείο της προσαρμογής στη νέα εποχή θα καθορίσει την πολιτική του στάση.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μια μερίδα λαού θα ψηφίσει ένα υποψήφιο που δεν εμπιστεύεται.
Ναι, προφανώς αυτό δείχνει την έλλειψη πολιτικής ηγεσίας ικανής να εμπνεύσει. Υπάρχει ένα κενό ηγεσίας όχι μόνο στην Κύπρο αλλά σε όλη την Ευρώπη, φαίνεται ότι δεν υπάρχουν ηγέτες που να μπορούν να τραβήξουν μπροστά και να εμπνεύσουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Γι αυτό παρατηρείται αυτό το φαινόμενο της συγκαταβατικής ψήφου.
Το ενδιαφέρον στις εκλογές εστιάζεται στην συσπείρωση ΑΚΕΛ και ΔΗ.ΚΟ.;
Ναι, είναι τα δυο κόμματα που δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση. Το μεν ΑΚΕΛ δέχεται τη δυσαρέσκεια από τη διακυβέρνηση Χριστόφια και η έκταση αυτής της δυσαρέσκειας θα δείξει και το πόσο βαθειά θα είναι η κρίση στην οποία θα υπεισέρθει μετά τις εκλογές ο συγκεκριμένος χώρος. Για το ΔΗ.ΚΟ. ο εκλογικός διχασμός είναι εντονότερος και φαίνεται να έχει διαιρέσει στα δυο την εκλογική βάση του συγκεκριμένου κόμματος. Πιστεύω ότι οι τελικές διαθέσεις των ψηφοφόρων του ΔΗ.ΚΟ. θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις που θα υπάρξουν στο κόμμα μετά τις εκλογές.
Η απουσία του Κυπριακού από την προεκλογική τι δείχνει;
Δεν σημαίνει ότι παύει να είναι σημαντικό, αλλά ότι υπάρχει ένα πρόβλημα που έχει αναδειχτεί σε μείζον που είναι το θέμα της κρίσης και του χρέους.
Όταν είσαι κάτω από μνημόνιο, δύσκολα διαπραγματεύεσαι εθνικά θέματα;
Είναι προφανές ότι η διπλωματική και στρατιωτική ισχύς μιας χώρας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική της ισχύ. Η οικονομική ισχύς αυτή την στιγμή είναι σε αμφισβήτηση.
Το φυσικό αέριο έπαιξε ή όχι κάποιο ρόλο στη σκέψη των ψηφοφόρων;
Το φυσικό αέριο και το γεωπολιτικό παιχνίδι που αναπτύσσεται πάνω σε αυτό είναι προφανώς ένα τεράστιο ζήτημα. Δεν είναι εύκολο να διαμορφώσει κανείς γνώμη γι αυτό, δεν είναι κάτι πολύ απλό, ενώ αντιθέτως το θέμα του μισθού, της σύνταξης, του φόρου είναι άμεσα αντιληπτό από τον καθένα.
Επηρεάζουν οι δημοσκοπήσεις τον κόσμο;
Είναι ένα αέναο ερώτημα, η γνώμη μου τελικά είναι ότι επηρεάζουν, αλλά δεν σημαίνει ότι η επίδραση είναι κακή. Αν έχω μια πληροφορία σχετικά με αυτό που με ενδιαφέρει και αποφασίζω με βάση μια έγκυρη πληροφόρηση και όχι με προπαγάνδα, και αλλάξω τη ψήφο μου, δεν το θεωρώ κακό, είναι μια συνειδητή λειτουργία του πολίτη. Η δημοσιότητα που γνωρίζουν οι δημοσκοπήσεις μέσω των ΜΜΕ γίνεται μαζική πληροφόρηση. Αν όμως ένα ΜΜΕ χρωματίζει με τον ένα ή άλλο τρόπο τις δημοσκοπήσεις, δεν φταίνε οι δημοσκοπήσεις. Νομίζω ότι είναι και υποτιμητικό για τους πολίτες να νομίζουμε ότι άγονται και φέρονται από τις δημοσκοπήσεις. Υπάρχουν πολύ πιο σταθεροί παράγοντες που καθορίζουν την σχέση ενός πολίτη και ενός κόμματος, ιστορικοί, κοινωνικοί, μορφωτικοί, παράδοσης, οικογένειας, μέσα σε αυτά να δεχτώ ότι υπάρχει και μια επίδραση κυρίως για τους πιο ενημερωμένους. Η επίδραση των δημοσκοπήσεων είναι μεγαλύτερη στους πολιτικούς και στους δημοσιογράφους και στην ουσία οδηγούνται σε μια υπερεκτίμηση του ρόλου τους και σίγουρα όχι ορθής αντιμετώπισής τους.
Με τι αποτέλεσμα θα νιώθετε σήμερα δικαιωμένος;
Δεν είναι η δουλειά μου να δικαιώνομαι από το αποτέλεσμα.
Η δικαίωση είναι η επαλήθευση των δημοσκοπήσεων.
Οι δημοσκοπήσεις είναι απλώς ένα εργαλείο, από τη δεκαετία του 1930 που ξεκίνησαν πέρασαν 80 χρόνια και δεν έχει εφευρεθεί κάτι καλύτερο. Ξέρουμε ότι υπάρχει η πιθανότητα λάθους, προσπαθούμε να το αποφύγουμε, αλλά δεν μπορείς να το εξαλείψεις. Αυτό πρέπει να το γνωρίζουν όλοι. Επομένως χρησιμοποιούμε τις δημοσκοπήσεις, αντλούμε τη γνώση της πραγματικότητας που μπορούν να μας δώσουν, δεν τις χρησιμοποιούμε χειραγωγικά για λόγους προπαγάνδας, και όταν συμβεί το λάθος προσπαθούμε να καταλάβουμε το γιατί και αν είναι δυνατό να βελτιώσουμε την επιστημονική μας μέθοδο. Από την άλλη πλευρά η σημερινή εποχή είναι εποχή μεγάλης αναστάτωσης, κοινωνικής, οικονομικής, ιδεολογικής, πολιτιστικής. Σε τέτοιες περιόδους οι δημοσκοπήσεις και οι κοινωνικές έρευνες έχουν πολύ μεγάλη σημασία για το μέλλον και μακάρι να γίνονταν πιο συστηματικά, για να αποτυπώσουν αυτή τη μεγάλη κοινωνική μεταβολή που συντελείται.
Είναι οι πιο δύσκολες εκλογές που έχετε κάνει στη Κύπρο;
Δεν θα το έλεγα. Κάτι που με έχει εντυπωσιάσει, δεδομένου ότι η πολιτική συγκυρία που διεξάγονται είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, για πρώτη φορά το θέμα της οικονομικής κρίσης έχει καθορίσει την ατζέντα των εκλογών θέτοντας σε δεύτερη θέση το Κυπριακό. Το μνημόνιο που είναι σε εξέλιξη μέχρι στιγμή φαίνεται ότι δεν έχει δημιουργήσει τις εντάσεις που δημιούργησαν αντίστοιχες πολιτικές στην Ελλάδα ή και σε άλλες χώρες. Το μόνο που θα φέρει είναι την αλλαγή στο κόμμα διακυβέρνησης. Είναι προφανές ότι αν συμβεί η πιθανή νίκη Αναστασιάδη, επιβεβαιώνει ένα κανόνα που δείχνει ότι όπου εφαρμόζονται πολιτικές τέτοιου τύπου, τα κόμματα που βρίσκονται στη διακυβέρνηση, ανεξαρτήτως πολιτικής παράταξης, αποδοκιμάζονται, όχι αναγκαστικά με τον ακραίο τρόπο που έγινε στην Ελλάδα.
Μπορεί να δούμε μετεκλογικά μεγάλη ανατροπή στον κομματικό χάρτη της Κύπρου, μεγάλα κόμματα να συρρικνώνονται, να γεννιούνται νέα όπως έγινε στην Ελλάδα;
Ζούμε σε μια μεταβατική περίοδο, είναι μάλλον αδύνατο το κομματικό σύστημα που συγκροτήθηκε μετά το ’74 να παραμείνει ως έχει. Πόσο γρήγορα θα προκύψει αυτή η μεταβολή και πού θα καταλήξει δεν μπορεί κανείς να το δει από τώρα, οι εκλογές θα την πυροδοτήσουν ανάλογα με το αποτέλεσμα, ήδη έχουν διαφανεί κάποιες τάσεις μετασχηματισμού, υπό το δεδομένο ότι η πολιτική του μνημονίου θα αλλάξει τα κοινωνικά δεδομένα και στην Κύπρο.
Το μνημόνιο δεν έχει υπογραφεί, πέρασαν κάποιες πρόνοιες στον προϋπολογισμό, ο κόσμος ζει με μια αβεβαιότητα.
Υπάρχουν μελέτες που έγιναν από διεθνείς οργανισμούς που υπολογίζουν ότι η επίδραση στην κοινή γνώμη αρχίζει με μια καθυστέρηση της τάξης 6-18 μήνες μετά που εφαρμόζονται τα μέτρα, όταν γίνεται αισθητό κοινωνικά από την κοινή γνώμη το αποτέλεσμά τους. Αυτή την στιγμή ότι και να συζητάμε γίνεται αντιληπτό από τις ελίτ ή από κάποιες πολύ ευαισθητοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Ο μέσος πολίτης θα κατανοήσει τις επιπτώσεις, τις αλλαγές στο βιοτικό του επίπεδο και στην καθημερινότητά του σε μια δεύτερη φάση.
Τον Κύπριο δεν τον είδαμε όπως τους Έλληνες στους δρόμους, μεμονωμένα είναι τα περιστατικά απεργιών, εκδηλώσεων διαμαρτυρίας, επεισόδια από ανθρώπους που δεν έχουν να φάνε.
Η κοινωνική αντίδραση στην Κύπρο είναι πολύ πιο ήπια, δεν έχει καμιά σχέση με τις κοινωνικές αντιδράσεις που σημειώνονται στην Ελλάδα. Σε αυτό υπάρχουν κοινωνικοί, ιστορικοί και πολιτικοί λόγοι. Τα πολιτικά κόμματα στην Κύπρο είναι αναλογικά ισχυρότερα, δεν έχουν πληγεί από την κρίση όσο τα ελλαδικά, αλλά και το γεγονός ότι σε γενικές γραμμές συγκλίνουν στην πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης είναι πολύ σημαντικό στοιχείο διαφοροποίησης, που επηρεάζει καθοριστικά και την κοινή γνώμη. Επιπλέον, πιστεύω ότι στην Κύπρο υπάρχει μια διαφορετική πολιτική κουλτούρα διαπραγμάτευσης και συνεννόησης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων, παρ’ όλες τις διαφορές, που είναι πολύ διαφορετική από το πολιτικό κλίμα και την πόλωση που χαρακτηρίζει συνήθως την ελλαδική πολιτική σκηνή.
Στην Ελλάδα είδαμε κόμματα εντελώς διαφορετικά όπως Νέα Δημοκρατία, ΔΗΜΑΡ και ΠΑΣΟΚ να κυβερνούν.
Ναι, αυτό γίνεται για πρώτη φορά, σε αντίθεση με την Κύπρο που υπάρχει τέτοια κουλτούρα. Στην Ελλάδα η εμπειρία των συμμαχικών κυβερνήσεων όποτε υπήρξε ήταν αρνητική. Θυμίζω το 1989 το οποίο θεωρήθηκε μια πολύ αποτυχημένη σύγκλιση αριστεράς – δεξιάς χωρίς συνέχεια. Η μοναδική περίπτωση συμμαχικών κυβερνήσεων ανάγεται στην εποχή του εμφυλίου. Υπήρχε ένα δικομματικό σύστημα που έπαψε να υπάρχει μετά τις εκλογές του Μαΐου [out].
Κέρδισε το στοίχημα η Κυβέρνηση Σαμαρά;
Παραμένει για 7 μήνες, παρά τις ρήξεις, τη διάβρωση που έχει υποστεί και τις αποχωρήσεις. Δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα ότι αυτό το σχήμα θα εξαντλήσει την 4ετία. Είναι ένα καινούργιο στοιχείο για τα ελληνικά δεδομένα. Αν κριθεί με βάση τη ψήφιση του μνημονίου, μπορεί να πει κανείς ότι έχει καταφέρει να περάσει από το ελληνικό Κοινοβούλιο αυτά τα μέτρα, αν κριθεί με β%C προβάδισμα στη Νέα Δημοκρατία και άλλες στο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. ή και ισοπαλία, στην ουσία δεν ξέρουμε ποιος προηγείται, δεν πρόκειται για μια αποκρυσταλλωμένη τάση. Πιστεύω ότι για ένα διάστημα που δεν μπορώ να προσδιορίσω πόσο θα είναι, θα είμαστε σε μια ισορροπία που θα αλλάζει με κάθε μικρή μ%μενη άμμος. Η φθινοπωρινή άνοδος του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. και η πτώση της Νέας Δημοκρατίας σταμάτησε. Το γεγονός ότι ψηφίστηκε το τρίτο μνημόνιο χωρίς να σημειωθεί κατάρρευση της Κυβέρνησης αλλά διατήρηση της στα επίπεδα των εκλογών, δείχνει μια διαφορά. Υπάρχουν δημοσκοπήσεις που δίνουν μικρό προβάδισμα στη Νέα Δημοκρατία και άλλες στο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. ή και ισοπαλία, στην ουσία δεν ξέρουμε ποιος προηγείται, δεν πρόκειται για μια αποκρυσταλλωμένη τάση. Πιστεύω ότι για ένα διάστημα που δεν μπορώ να προσδιορίσω πόσο θα είναι, θα είμαστε σε μια ισορροπία που θα αλλάζει με κάθε μικρή μεταβολή.
Φαινόμενο Χρυσής Αυγής βλέπετε στην Κύπρο;
Όχι, δεν το βλέπω στην Κύπρο αυτή την στιγμή, δεν υπάρχει τέτοια τάση και ο λόγος είναι ότι η αποδοκιμασία των κομμάτων στην Κύπρο δεν έχει πάρει τη μορφή που πήρε στην Ελλάδα. Επίσης, ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας που πυροδότησε την αύξηση της Χρυσής Αυγής είναι το μεταναστευτικό που δεν υπάρχει τόσο έντονο στην Κύπρο.
Αργούμε ως λαός να αντιδράσουμε;
Ναι, ισχύει αυτό, βεβαίως υπάρχει μεγάλη διαφορά στις αντιδράσεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Ένα στοιχείο που είναι εντυπωσιακό και δείχνει ακριβώς τη διαφορά αντιλήψεων, είναι ότι στην Ελλάδα το 70% είναι κατά του μνημονίου και υπέρ του ευρώ, στην Κύπρο είναι ακριβώς η αντίθετη εικόνα, η πλειοψηφία είναι υπέρ του μνημονίου και αποστασιοποιημένη ως προς το ευρώ.
Τι δείχνει αυτό;
Δείχνει αυτά που λέγαμε για τη διαφορετική λειτουργία των κομμάτων, που στην Κύπρο συγκλίνουν στο θέμα του μνημονίου. Δείχνει επίσης μια διαφορά εμπιστοσύνης ως προς το παραδοσιακό εθνικό νόμισμα, αλλά πιστεύω ότι είναι και ιστορικοί λόγοι που έχουν να κάνουν κυρίως με την εξέλιξη της κυπριακής κοινωνίας από το ’50 και μετά. Βεβαίως η μορφή που παίρνει η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και την Κύπρο δεν είναι η ίδια.
Τις ανατροπές τις φέρνει η απελπισία ή η πολιτική ωριμότητα;
Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Σίγουρα η κοινωνική απελπισία είναι μια πραγματικότητα, αλλά δεν σημαίνει ότι οδηγεί σε κάποια πολιτική στάση, μπορεί να οδηγεί και στην πλήρη ιδιώτευση ή παραίτηση, δεν σημαίνει ότι οι κοινωνίες εξελίσσονται σχηματοποιημένα προς μια κατεύθυνση. Το τι σημαίνει ωριμότητα είναι ένα ερώτημα. Νομίζω ότι αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η έξοδος από την κρίση και αν θα είναι προς όφελος των περισσότερων ή των ολίγων.
Η εμπειρία δείχνει ότι είναι προς όφελος των ολίγων.
Δεν έχουμε την εμπειρία από τέτοια βαθειά οικονομική κρίση. Δυστυχώς είναι πρωτόγνωρη η κατάσταση για όλες τις δυτικές κοινωνίες και για τις σημερινές γενιές, δεν γνωρίζομε πώς να την αντιμετωπίσουμε και αυτό είναι ένα θέμα που μας υπερβαίνει.
Πώς θα είναι η Κύπρος την επομένη των εκλογών;
Όπως ήταν την παραμονή, με τη διαφορά ότι θα έχει άλλο Πρόεδρο. (γελά) Το εκλογικό αποτέλεσμα ανάλογα με την τελική του έκβαση πιστεύω ότι κινείται σε μια κατεύθυνση αλλαγών του κυπριακού κομματικού συσσυστήματος, ο ρυθμός όμως αυτών των αλλαγών δεν είναι τόσο οξύς και δραστικός όπως βλέπει κανείς στην Ελλάδα, αλλά πιστεύω ότι θα γίνουν μεταβολές και θα υπάρξουν εξελίξεις.