Γιάννης Μαυρής: Κλείνει ο βιοϊστορικός κύκλος των κομμάτων
Λευκωσία: Οι βουλευτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής δημιούργησαν νέα δεδομένα στο κομματικό σκηνικό της Κύπρου. Μεγάλο ποσοστό αποχής, μετακινήσεις ψηφοφόρων, απώλειες για τα παραδοσιακά κόμματα, νέα κόμματα στη Βουλή, ανάμεσα στα οποία και το ΕΛΑΜ. Οι πρώτες τοπικές εκλογές μετά την εφαρμογή του Μνημονίου έστειλαν πολλά μηνύματα.
Ο εκλογολόγος- αναλυτής Γιάννης Μαυρής σημειώνει ότι ο βιοϊστορικός κύκλος του κομματικού συστήματος στην Κύπρο, όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά την τουρκική εισβολή του 1974, κλείνει. Το πώς τελικά αυτός ο νέος κύκλος θα διαμορφωθεί, είναι κάτι το οποίο θα φανεί στην πορεία. Ο κ. Μαυρής επισημαίνει τις μεγάλες μετακινήσεις των ψηφοφόρων που έχουν καταγραφεί, με το ΑΚΕΛ να έχει υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα. Ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα το ΑΚΕΛ είναι ο μεγάλος ηττημένος. «Το κόμμα της Αριστεράς χρεώθηκε σε μεγαλύτερο βαθμό τη μνημονιακή πολιτική. Αυτό δεν είναι κυπριακό φαινόμενο μόνο», αναφέρει στη συνέντευξή του ο κ. Μαυρής. Ταυτόχρονα, σχολιάζοντας την είσοδο του ΕΛΑΜ στη Βουλή, σημειώνει ότι στην Κύπρο υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις που παραδοσιακά ευνοούν την άνοδο τέτοιων κομματικών σχηματισμών, επισημαίνοντας ότι το κατά πόσο η άνοδός τους αυτή είναι παροδική ή ήρθαν για να μείνουν, είναι κάτι το οποίο θα φανεί στην πορεία του χρόνου.
-Πώς είδατε τη διαμόρφωση του κομματικού χάρτη στην Κύπρο μετά τα εκλογικά αποτελέσματα της περασμένης Κυριακής;
-Κατά τη γνώμη μου, η Κύπρος εισέρχεται σ’ ένα κύκλο πολιτικής κάμψης, ή αν θέλετε παρακμής της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Δεν μένει δηλαδή στο απυρόβλητο μετά το Μνημόνιο και στην ουσία παρατηρούμε πια και στην Κύπρο φαινόμενα που πιο νωρίς έχουν εμφανιστεί και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Νομίζω ότι το πρώτο σημαντικό στοιχείο σε αυτό το σχηματισμό είναι η κάμψη της συμμετοχής των πολιτών. Στην ουσία έχουμε μια τάση που επιταχύνεται και μέσα στην πενταετία του Μνημονίου, σχεδόν 56 χιλιάδες πολίτες από το 2011, δηλαδή το 13% των ψηφισάντων το 2011 ή αλλιώς ένας στους 8 πολίτες επιλέγει την έξοδο από το εκλογικό σώμα. Αυτό συνιστά, κατά την άποψή μου, μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Δεν είναι μόνο η αύξηση της αποχής, είναι και ο ρυθμός της αύξησης. Ο οποίος δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία που παρατηρήθηκε σε άλλες δημοκρατίες στη διάρκεια 3-4 δεκαετιών. Στην Κύπρο η εξέλιξη γίνεται συμπυκνωμένα και με εκθετικούς ρυθμούς. Το δεύτερο στοιχείο είναι αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε κρίση εκπροσώπησης. Με το αποτέλεσμα των εκλογών εγγράφεται μια σοβαρή κρίση εκπροσώπησης ανάμεσα στα ιστορικά πολιτικά κόμματα και τις κοινωνικές δυνάμεις που εκπροσωπούνταν σταθερά σε αυτά από το1976 και μετά, και κυρίως μετά την καθιέρωση της αναλογικής. Έχουμε ένα πολύ σημαντικό αριθμό. Εάν κανείς αθροίσει σε ψήφους τις απώλειες των τεσσάρων κομμάτων ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, βλέπει ότι οι απώλειες για το ΔΗΣΥ είναι 31 χιλιάδες, για το ΑΚΕΛ σχεδόν 42 χιλιάδες, για το ΔΗΚΟ σχεδόν 13 χιλιάδες, για την ΕΔΕΚ σχεδόν 14 χιλιάδες, άρα αθροιστικά τα τέσσερα κόμματα του συστήματος όπως διαμορφώθηκαν μετά το 1981 έχασαν σχεδόν 100 χιλιάδες ψήφους.
Εάν σε αυτά προσθέσει κανείς και τους ψηφοφόρους της αποχής, στην ουσία βλέπουμε ότι πρόκειται για μια πολύ μεγάλη μετακίνηση. Αυτό το στοιχείο φαίνεται και στα ποσοστά. Στην ουσία τη δεκαετία του ‘80 τα τέσσερα κόμματα, αν πά ρουμε ως βάση τις εκλογές του 1985 που ήταν σχεδόν 100% και υπήρχαν μόνο τέσσερα κόμματα και στις προηγούμενες βουλευτικές αθροίσανε πάνω από 91%, σήμερα τα τέσσερα ιστορικά κόμματα αθροίζουν μόνο το 77%, που σημαίνει ότι το 23% των ψηφοφόρων επέλεξε ένα από τα μικρά κόμματα. Δηλαδή ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους που συνεχίζουν να ψηφίζουν επιλέγει κάποιο άλλο κόμμα. Νομίζω ότι αυτή η εικόνα δικαιολογεί την εκτίμηση για κρίση εκπροσώπησης.
Είναι μία εξέλιξη η οποία είναι θα έλεγα περισσότερο δομική. Δεν είναι επιφανειακή. Επιδεινώθηκε σημαντικά από τις επιπτώσεις που είχε η εφαρμογή της πολιτικής των μνημονίων στην κυπριακή κοινωνία, αλλά δεν εξηγείται μόνο από το Μνημόνιο. Έχει και άλλες ιστορικότερες βάσεις, αλλά σαφώς επικαθορίστηκε.
-Ο ΔΗΣΥ όμως, παρόλο που είναι κυβερνών κόμμα στην εποχή του Μνημονίου, κρατήθηκε.
-Συγκριτικά νομίζω ότι προφανώς συγκρατείται. Ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα, το ΑΚΕΛ είναι ο μεγάλος ηττημένος.
Το κόμμα της Αριστεράς χρεώθηκε σε μεγαλύτερο βαθμό τη μνημονιακή πολιτική. Αυτό δεν είναι κυπριακό φαινόμενο μόνο. Και στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ καταστράφηκε εκλογικά, ενώ αντιθέτως το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας που υπέστη και αυτό τη συρρίκνωση, συντηρήθηκε και διατηρήθηκε.
Αλλά και σε άλλες χώρες, όπου δυνάμεις της Αριστεράς, διαχειρίστηκαν την πολιτική της λιτότητας, είχαν απώλειες. Άρα, πράγματι, συγκριτικά μιλώντας, ο ΔΗΣΥ έχει λιγότερες απώλειες, κυρίως σε κοινωνική επιρροή. Τα στοιχεία που αναφέραμε δεν μπορούν να θεωρηθούν δευτερεύοντα και νομίζω ότι αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
-Η φθορά της Αριστεράς έχει να κάνει με την απομυθοποίησή της, με την κατάρρευση μιας ιδεολογίας όταν γίνει εξουσία;
-Πρώτα απ’ όλα το θέμα της αποτελεσματικότητας προφανώς και αποτελεί σημαντικό στοιχείο. Δηλαδή, κάποια πολιτική δύναμη η οποία αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση και δεν έχει ορατά και μετρήσιμα αποτελέσματα, εισπράττει την κοινωνική δυσαρέσκεια. Απ’ εκεί και πέρα νομίζω ότι και το στοιχείο της έλλειψης στρατηγικής της Αριστεράς στη συγκυρία που διαμορφώνεται στη σημερινή Ευρώπη είναι σημαντικός παράγοντας και της κρίσης, όχι μόνο των πρώην κουμουνιστικών κομμάτων αλλά και των σοσιαλιστών, όπως και της σοσιαλδημοκρατίας. Επομένως νομίζω ότι αυτό το στοιχείο είναι καθοριστικό.
-Τη διακίνηση των ψηφοφόρων ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, πώς την εξηγάτε;
-Όταν μεγαλύτερο ποσοστό του 1/3 του εκλογικού σώματος μετατοπίζεται, καταλαβαίνουμε ότι έχουμε μπει σε μια εποχή ρευστότητας, πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας και υπάρχουν πολλαπλών ειδών μετατοπίσεις και αυτό δείχνει ότι οι εκλογικές ταυτότητες έχουν ατονίσει, έχουν φθαρεί.
Επομένως είναι δεδομένο ότι οι λεγόμενες κομματικές συσπειρώσεις όλων των ιστορικών κομμάτων της Κύπρου ήταν πολύ χαμηλές. Ενδεχομένως η ΕΔΕΚ να παρουσιάζει τη χαμηλότερη συσπείρωση, αλλά και το ΔΗΚΟ, το οποίο όμως κατάφερε να αντικαταστήσει εν μέρει τις απώλειές του και εξαιτίας της αποδυνάμωσης των άλλων κομμάτων κατάφερε να διατηρήσει την κοινοβουλευτική του εκπροσώπηση.
Δεν πρέπει όμως να συγχέουμε τα επίπεδα, διότι άλλο η κοινωνική επιρροή όπως τη μετράμε σε ψήφους και άλλο τα ποσοστά που μπορεί να σου καθορίζουν την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Δεν είναι λιγότερο σημαντική, αντιθέτως πιστεύω ότι είναι σημαντικότερη η απώλεια σε κοινωνική επιρροή.
-Μπορούμε να πούμε, όπως έχει διαμορφωθεί πλέον το πολιτικό σκηνικό, ότι έχει μείνει το πολιτικό σύστημα όπως το γνωρίζαμε;
-Σαφώς κλείνει ένας βιοϊστορικός κύκλος. Το κομματικό σύστημα μπαίνει σε μια μεταβατική περίοδο. Η σταθεροποίηση σε ένα νέο σημείο ισορροπίας δεν κρίνεται συνήθως με μια εκλογική αναμέτρηση. Απαιτείται περισσότερος χρόνος. Καθοριστικοί παράγοντες σ’ αυτό είναι πρώτα απ’ όλα οι πολιτικές και οι πρωτοβουλίες που θα πάρουν τα ιστορικά κόμματα και εάν καταφέρουν να κατανοήσουν τα μηνύματα της αποδοκιμασίας, να αλλάξουν πολιτική, να ανανεωθούν, να προσαρμοστούν ενδεχομένως στα νέα δεδομένα και ενδεχομένως από την άλλη πλευρά, το ίδιο να ισχύει και για τα νεοπαγή κόμματα, τις νεοανερχόμενες πολιτικές δυνάμεις, διότι όπως έχει φανεί σε πολλά παραδείγματα -και στην Ελλάδα- είναι πιθανό να εμφανιστούν νέα σχήματα, να διαγράψουν μια τροχιά πολύ σύντομη, διάττοντα κόμματα, τα οποία δεν καταφέρνουν να δέσουν τη σχέση εκπροσώπησης με τους ψηφοφόρους που τα επέλεξαν και εξαφανίζονται πάρα πολύ γρήγορα. Νομίζω ότι μπαίνουμε σε μεταβατική περίοδο. Υπάρχουν πάρα πολλές παράμετροι και εσωτερικοί στην Κύπρο, αλλά και η γεωπολιτική αναστάτωση και το εθνικό ζήτημα συνανθρώνονται με αυτά και δεν είναι εύκολο και ούτε νομίζω θα αποκρυσταλλωθεί εύκολα μια ισορροπία. Αυτό το οποίο γενικά μπορούμε να πούμε είναι ότι είναι εκλογές καμπής επειδή ακριβώς κλείνει ένας βιοϊστορικός κύκλος κομματικού συστήματος που γεννήθηκε μετά την εισβολή.
Οι συνθήκες γέννησαν φαινόμενα τύπου ΕΛΑΜ
-Πώς είδατε την είσοδο του ΕΛΑΜ στη Βουλή; Ήταν ψήφος διαμαρτυρίας ή είναι κάτι που ήρθε για να μείνει;
-Το ένα δεν αποκλείει το άλλο από αυτό που αναφέρατε. Προσωπικά θεωρούσα δεδομένη την πιθανότητα για είσοδο του ΕΛΑΜ στη Βουλή. Το είχαμε επισημάνει με βάση κάποιες δημοσκοπήσεις, αλλά και με τη γνώση που έχουμε για απόκρυψη ψήφου που εμφανίζεται για αυτή την κομματική οικογένεια. Είναι σίγουρα αποτέλεσμα της κρίσης των κομμάτων, της πολιτικής του μνημονίου και της λιτότητας, των φαινομένων της διαφθοράς.
‘Ολοι οι παράγοντες, οι οποίοι ιστορικά έχουν ευνοήσει την άνοδο αυτού του τύπου κομμάτων, υπήρχαν στην Κύπρο.
Νομίζω ότι η είσοδος στο Κοινοβούλιο σίγουρα δεν είναι κάποιο φαινόμενο συγκυριακό και αν δεν αλλάξουν οι συνθήκες που γεννούν αυτά τα φαινόμενα, είναι πολύ πιθανόν τα φαινόμενα αυτά να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται και να διευρύνονται.
Δημοσιεύθηκε στην κυπριακή εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (29/5/2016)